Yenileme ve Tarlabaşı

2 dakikada okunur
Yazı: Selin Ciftci
 
Renovation and Tarlabaşı


Abstract: While discontinuity means breaking the relationship with the memory, habits and past of the society; detaching from the context shows that relations, objects lose their property of belonging to a place. In Turkey recently, concepts such as "renovation", "change", "transformation" have been imposed on the public and the basis of "renewal" projects has been prepared.
 
Ali Öz, Ayıp Şehir: Tarlabaşı, Fotoğraf Sergisi, 2012

Kentte ‘Yenileme’ çalışmaları, zaman zaman bizzat tanıklık ettiğimiz bir süreç olarak, hala devam eden önemli tartışmalardan biri olmuştur. ‘Yenileme’ süreçleri de belirli dönemlerde farklı olarak ele alınmıştır. Kökeni 19.yy’a temellenen, 2.Dünya Savaşı ile yıkılmış ve köhneleşmiş kent dokularının tümüyle yıkılıp yeniden inşa edilmesine odaklanan ‘kentsel yenileme’ yaklaşımı yerini 1980’lerle birlikte kent merkezinde işlevini yitiren alanların kent ekonomisine kazandırılmasını hedefleyen yaklaşımlara bırakmıştır(1). ‘Yenileme’ çalışmalarını ‘Tarlabaşı’ örneği üzerinden ele alırsak Türkiye’de modernleşme sürecinin hissedildiği bir döneme denk geldiğini belirtmemiz gerekir. 

Moderniteyi endüstri devrimiyle kültürleştirememiş toplumlarda ‘modernleşme’den bahsedilebilir.Bu durumda; modernleşmenin toplumlar üzerinde yaptığı etkiyi Giddens üç ana başlık üzerinden özetler: süreksizlik, bağlamdan koparma ve düşünümsellik. Süreksizlik, toplumun belleğiyle, alışkanlıklarıyla, geçmişiyle ilişkisinin kesilmesini, bağlamdan koparma; ilişkilerin, nesnelerin bir yere ait olma özelliklerini yitirmelerini, düşünümsellik ise; doğallığın ve kendiğindenliğin yitirilmesini gösterir(2). Türkiye’de de bu dönem ‘yenilik’, ‘değişim’, ‘dönüşüm’, gibi kavramlarla halka empoze edilerek, ‘Yenileme’ projelerinin temeli hazırlanmıştır. 1980 yılını Türkiye’de modernleşme açısından bir kırılma noktası kabul edersek, ‘yenileme’ projelerinin, ‘yıkım’a karşılık geldiğini söylemek zor olmaz. 

1980’lerin sonlarına denk gelen, Tarlabaşı’ndaki ‘yenileme’ sürecinin okuması Pamuk’un kitabındaki Mevlut’un deneyimleri üzerinden yapılabilir. Mevlut, yıkımların ‘modernlik’, ‘temizlik’, ‘yenilik’ üzerinden ilan edildiğini belirterek, haklılığının ‘sahipsiz evlere yerleşen haydutların,hırsızların yuvalarının temizleneceğini yerine Tepebaşı’ndan Taksim’e beş dakikada gideceğin altı şeritli yol yapılacağı şeklinde dayandırıldığı bir zemin oluşturulduğunu ironik bir şekilde eleştirir(3). Benzer şekilde Tarlabaşı Bulvarı’nın açılışının bandoyla bir şenlik havasında yapıldığı ‘yıkım’ın meşrulaştırılarak haklılığının kanıtlanma çabası Hilmi 
Etikan’ın ‘Tarlabaşı Tarlabaşı’ belgeselinde yer bulur(4). Döneme tanıklık etmiş, ‘Ayıp Şehir’ sergisiyle bölgenin mevcut durumundaki çarpıklığa da değinen(resim1) fotoğrafçılardan Ali Öz ise, fotoğraf çekmektense, yıkımı durdurmak için kendini yakmayı göze almış bir adamı durdurmayı tercih ettiğini anlatır bir röportajında(5). 

Günümüze geldiğimizde ise, Tarlabaşı’nın yine benzer bir ‘yenileme’ adı altında ‘yıkım’a maruz kaldığını söyleyebiliriz. Modernleşmenin getirisi ‘yenileme’ üzerinden, rant sağlamak amacıyla yapılan ‘yıkım’ların yerine, ortak bir dil oluşturabilmek olmalıdır. Tarlabaşı’nın son durumunu, Umberto Eco; ‘dünyanın her yerinde benzer yıkımlar yapılıyor’ savunması üzerine: ‘Ama siz çok fazla yıkıyorsunuz..Yeni binalar inşa etmek için suç oluşturan çok fazla girişim söz konusu; normalde bunu kontrol eden bir mekanizma vardır’ şeklinde belirtir(6). 

Kaynak:
(1) Dinçer, İ., (n.d), ‘Kentsel Koruma ve Yenileme Sorunlarını Örnekler Üzerinden Tartışmak’ http://www.planlama.org/index.php/planlamaorg-yazlar6/planlamaorg-yazlar
(2) Özyalvaç, A., (n.d), ‘Mimarlıkta Modernite Kavramı ve Türkiye’ http://dergipark.ulakbim.gov.tr/fsmia/article/viewFile/1028000023/1028000027
(3) Pamuk, O., (2014), ‘Kafamda Bir Tuhaflık’, ‘Tarlabaşı’nda’
(4) Etikan, H., (1986), ‘Tarlabaşı..Tarlabaşı’ , Belgesel Film
(5) Özlü, N., (2013, Ekim), Mimari Dergisi, ‘Tarlabaşı Birleşmiş Milletler Kampı Gibi’
(6) Bayhan, B., (2013, Nisan), ‘Umberto Eco İkinci Kez Tarlabaşı Sokaklarında’
Yenileme ve Tarlabaşı

Yazı: Selin Ciftci

Renovation and Tarlabaşı

Ali Öz, Ayıp Şehir: Tarlabaşı, Fotoğraf Sergisi, 2012

Son Yazılar

Comments
